Çocuklarda kabızlık, haftada iki ya da daha az sayıda dışkılama ve sert, ağrılı gaita ile kendini gösteren yaygın bir sorundur. Yapılan araştırmalara göre çocuk polikliniğine başvuran her 100 çocuktan yaklaşık 3’ünde kabızlık görülmektedir. Bu vakaların %95’i fonksiyonel kabızlık olup, altta yatan başka bir hastalık yoktur. Geriye kalan %5’lik kısımda ise kabızlık, cerrahi ya da farklı hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkar.

Ek gıdaya geçiş dönemi, tuvalet eğitimi süreci, stres, kreş veya okula başlama gibi yaşam değişiklikleri çocuklarda kabızlığa zemin hazırlayabilir. Erken dönemde fark edilip tedavi edilmediğinde, çocuklarda yaşam kalitesini ciddi şekilde düşüren bu sorun kronikleşebilir.

Çocuklarda Kabızlık Belirtileri

Kabızlık tanısı, çocuğun yaşına göre farklılık gösterebilir. Dört yaşından küçük çocuklarda en az bir ay, dört yaşından büyüklerde ise en az iki ay boyunca aşağıdaki belirtilerden en az ikisinin görülmesi kabızlık olarak kabul edilir:

• Haftada iki veya daha az dışkılama
• Sert ve ağrılı dışkılama
• Çocuğun dışkısını tutma öyküsü
• Tek seferde çok fazla miktarda dışkılama
• Haftada en az bir kez iç çamaşırına kaçırma
• Rektumun sürekli dolu olması hissi

Normal Bağırsak Düzeni Nasıl Olmalı?

Bebekler doğumdan sonraki 24–48 saat içinde ilk koyu renkli dışkılarını yaparlar. Anne sütüyle beslenen bebekler genellikle günde 4 kez dışkılarken, mamayla beslenenlerde bu sayı daha az olabilir.

• 2 yaşında: Ortalama günde 2 kez dışkılama
• 4 yaşında: Erişkin düzene yakın, günde 1–2 kez veya 2–3 günde bir dışkılama

Bu düzenin bozulması kabızlığın işareti olabilir.

Çocuklarda Kabızlığın Nedenleri

Çocuklarda kabızlığın %95’i fonksiyonel olup anatomik bir bozukluk söz konusu değildir. Çoğunlukla çevresel ve beslenme kaynaklı nedenler ön plandadır:

• Anne sütünden mamaya geçiş
• Ek gıdaya başlama
• Zorlu tuvalet eğitimi
• Kreş veya okula başlama
• Günlük programın yoğun olması
• Ev içindeki stres faktörleri
• Hastalık sonrası toparlanma süreci
• Yetersiz sıvı alımı

Çocuk kabız olduğunda sert dışkılama ağrıya yol açar. Bu durum korkuya neden olur ve çocuk sonraki dışkılamalarda tuvaleti ertelemeye çalışır. Böylece dışkı bağırsakta daha uzun süre kalır, sertleşir ve kısır bir döngü başlar. Uzun vadede anal fissür, hemoroid ya da rektal prolapsus gibi ciddi sorunlara zemin hazırlanabilir.

Çocuklarda Kabızlığın Çeşitleri

Kabızlık farklı nedenlere göre sınıflandırılabilir:

• Fonksiyonel kabızlık (%95)
• İdiopatik kabızlık (nedeni belli olmayan)
• Yalancı kabızlık (özellikle anne sütüyle beslenen bebeklerde)
• Formula mama kabızlığı
• Pirinç ve tahıl kabızlığı
• İnfantil diskeziya (6 aya kadar dışkılama sırasında ıkınma)
• Tam yağlı süt kabızlığı
• Psikososyal kabızlık (özellikle tuvalet eğitimi döneminde)
• Anatomik ve cerrahi nedenlere bağlı kabızlık

Kabızlık Her Zaman Hastalık Belirtisi midir?

Bebeklerin dışkılama sıklığı her zaman kabızlık göstergesi değildir. Örneğin sadece anne sütüyle beslenen bebekler bazen birkaç gün hatta bir haftaya kadar dışkılamayabilir. Eğer gaitaları yumuşak ve huzursuzlukları yoksa bu durum normal kabul edilir. Bu tablo halk arasında “yalancı kabızlık” olarak bilinir.

Ayrıca 6 aydan küçük bazı bebekler dışkılama öncesi ıkınabilir, ayaklarını karnına çekebilir. Bu da “infantil diskeziya” olarak adlandırılır ve geçici bir durumdur. Müdahale gerektirmez.

Çocuklarda Kabızlık Nasıl Tedavi Edilir?

Kabızlık tedavisi, sabır ve disiplin gerektiren uzun bir süreçtir. Çocuğun düzenli dışkılama alışkanlığı kazanabilmesi için aile ve doktor iş birliği çok önemlidir.

Tedavi aşamaları şunlardır:

• Bağırsakta biriken sert dışkının ilaç ya da lavmanla temizlenmesi
• Düzenli ve yumuşak dışkılamayı sağlayacak ilaç tedavisinin başlanması
• Tuvalet alışkanlığı kazandırılması (özellikle her yemekten sonra tuvalete oturma, ayakların altına destek koyma, acele etmeden dışkılama)
• Anal fissür gibi eşlik eden sorunların tedavisi
• Bol su içme ve lifli gıdalardan zengin bir beslenme planı
• Aileye kabızlığın nedenleri ve süreci hakkında eğitim verilmesi
• Gerektiğinde psikolojik destek alınması

Tedavi genellikle en az 2–3 ay sürer. Çocuğun düzenli ve ağrısız dışkılama alışkanlığı kazandığından emin olunmadan ilaçlar bırakılmamalıdır.

Çocuklarda Kabızlık Tekrarlar mı?

Tedavi erken kesilirse ya da aile önerilere tam uymazsa kabızlık kısa sürede tekrarlayabilir. Hatta çocukluk çağında kabızlık yaşayanların yaklaşık %25’inde erişkinlikte de kabızlık sorun olmaya devam edebilir.

Hangi Hastalıklar Kabızlığa Neden Olabilir?

Kabızlıkların küçük bir kısmı (%5) anatomik veya sistemik hastalıklara bağlıdır. Bunlar arasında:

• Hirschsprung hastalığı
• Anal atrezi ve anal darlık
• Hipotiroidi
• Hipokalemi – Hiperkalsemi
• Çölyak hastalığı

Bu tür durumlar ek tetkikler ile kesinleştirilir ve farklı tedavi süreçleri gerektirir.

Sonuç

Çocuklarda kabızlık çoğunlukla beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı ve psikolojik faktörlerden kaynaklanır. Erken fark edilip uygun şekilde tedavi edilmezse kronikleşebilir ve ciddi sorunlara yol açabilir. Düzenli tuvalet alışkanlığı kazandırmak, bol su içmek ve lif açısından zengin beslenmek tedavinin en önemli adımlarıdır. Ailelerin sabırlı ve bilinçli olması, tedavinin başarısını doğrudan etkiler.