Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
Yenidoğan sarılığı, bebeklerde doğumdan sonraki ilk günlerde sık karşılaşılan bir durumdur. Genellikle zararsızdır ve kendiliğinden geçer. Ancak bazı durumlarda tedavi gerektirebilir ve dikkatle izlenmelidir. Bu yazıda yenidoğan sarılığı hakkında merak edilen tüm konulara sade ve anlaşılır bir dille değineceğiz.
Sarılık Nedir?
Sarılık, ciltte ve göz aklarında sarımsı bir renk değişimi ile kendini gösteren bir durumdur. Tıbbi olarak, kandaki bilirubin düzeyinin yükselmesi sonucu oluşur. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasıyla ortaya çıkan bir maddedir. Normalde karaciğer tarafından işlenip dışkı yoluyla vücuttan atılır. Ancak yenidoğan bebeklerde karaciğer henüz tam olgunlaşmadığı için bilirubinin vücuttan atılması yavaş olur. Bu da ciltte sarı bir görünüm oluşturur.
Yenidoğan Sarılığı Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Yenidoğan sarılığı genellikle doğumdan 2–3 gün sonra başlar ve çoğu bebekte bir hafta içinde kendiliğinden geçer. Prematüre doğan bebeklerde bu süre biraz daha uzun olabilir. Nadiren doğumdan hemen sonra ya da ilk 24 saatte başlarsa bu durum daha dikkatle ele alınmalı ve altta yatan neden araştırılmalıdır.
Nedenleri Nelerdir?
Yenidoğan sarılığı birçok farklı nedenle oluşabilir:
- Fizyolojik Sarılık (Normal Sarılık) Bebeklerin yaklaşık %60’ında görülür. Karaciğerin bilirubini yeterince hızlı işleyememesi nedeniyle oluşur. Genellikle birkaç gün içinde geçer.
- Anne-Bebek Kan Uyuşmazlığı Anne ile bebeğin kan grubu farklıysa (örneğin anne Rh negatif, bebek Rh pozitifse) bebeğin kan hücreleri yıkılır ve aşırı bilirubin üretimi olur.
- Prematüre Doğum Erken doğan bebeklerin karaciğeri daha olgunlaşmamış olduğu için sarılık daha sık ve uzun süreli olabilir.
- Yeterince Beslenememe Yetersiz emzirilen bebeklerde bağırsaklar yeterince çalışmadığı için bilirubin vücutta kalabilir.
- Enfeksiyonlar veya Karaciğer Hastalıkları Nadir de olsa bazı ciddi hastalıklar sarılığa yol açabilir. Özellikle uzun süren ya da ilk 24 saatte başlayan sarılıklar bu açıdan değerlendirilmelidir.
Belirtiler Nelerdir?
En belirgin belirti, bebeğin cildinde ve göz aklarında sarı renk oluşmasıdır. Sarılık önce yüzde başlar, sonra gövdeye ve en son ayaklara yayılır. Bu sıraya göre ciddiyet tahmini yapılabilir.
Diğer belirtiler şunlar olabilir:
- Bebekte halsizlik, emme isteksizliği
- Huzursuzluk veya tam tersi aşırı uyku hâli
- Sarılık ilerlerse kol-bacak kasılmaları veya bilinç bulanıklığı (çok ciddi durumlarda)
Tehlikeli midir?
Çoğu yenidoğan sarılığı fizyolojiktir ve tehlikeli değildir. Ancak bilirubin düzeyi çok yükselirse beyin hasarı (kernikterus) riski ortaya çıkar. Bu, nadiren görülse de kalıcı etkiler bırakabileceği için dikkatli olunmalıdır.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Aşağıdaki durumlarda mutlaka doktora başvurulmalıdır:
- Sarılık doğumdan sonraki ilk 24 saatte başlamışsa
- Sarılık gövdeden aşağıya doğru yayılıyorsa (bacaklar, ayaklar sararmışsa)
- Bebek iyi emziremiyorsa, aşırı uykuluysa veya çok huzursuzsa
- Sarılık 2 haftadan uzun sürüyorsa
Tanı Nasıl Konur?
Doktor genellikle cildin rengine ve bebeğin genel durumuna bakarak ilk değerlendirmeyi yapar. Sarılığın ciddiyetini belirlemek için kandaki bilirubin düzeyi ölçülür. Bunun için ya topuktan alınan bir damla kanla ya da bazı durumlarda cilde dokundurulan özel bir cihazla ölçüm yapılabilir.
Tedavisi Nasıldır?
Tedavi, bilirubin düzeyine ve bebeğin genel durumuna göre değişir:
- Takip ve Destekleyici Tedavi Hafif sarılık durumlarında yalnızca bebeğin iyi beslenmesi ve düzenli takip yeterlidir. Anne sütü alımı artırılır.
- Fototerapi (Işık Tedavisi) Özel mavi ışık yayan lambalar altında bebek birkaç saat veya gün boyunca tutulur. Bu ışık, bilirubinin cilt altında parçalanmasını ve idrarla atılmasını sağlar. Bebeklerin gözleri bu tedavi sırasında özel bir bantla kapatılır.
- Kan Değişimi (Exchange Transfüzyon) Çok nadir ve ciddi durumlarda uygulanır. Bilirubin çok yüksekse, bebeğin kanı değiştirilerek bilirubin seviyesi hızla düşürülür.
Evde Neler Yapılabilir?
- Sık emzirme: Sarılığın en önemli düşmanı bol süt alımıdır. Günde 8–12 kez emzirmek önerilir.
- Gözlem: Bebeğin cilt rengi ve genel durumu gözlemlenmeli, renk giderek artıyorsa doktorla iletişime geçilmelidir.
- Doğrudan güneş ışığına maruz bırakmayın: Evde tedavi için bebeği pencere önüne koymak gibi yöntemler önerilmez. Bu, etkisiz ve riskli olabilir.
Sarılık Ne Zaman Geçer?
- Fizyolojik sarılık genellikle 1 hafta içinde geçer.
- Prematüre bebeklerde 2 haftaya kadar sürebilir.
- Anne sütü sarılığı denilen tür ise bazen 3–4 haftaya kadar devam edebilir ama bu zararsızdır.
- Sarılık 2 haftadan uzun sürüyorsa, “patolojik” yani hastalık kaynaklı bir durumdan şüphelenilir.
Anne Sütü ve Sarılık
Bazı bebeklerde anne sütüne bağlı sarılık görülebilir. Bu durum genellikle zararsızdır ve emzirmeye devam edilir. Sadece bilirubin düzeyi çok yükselirse, doktor birkaç gün süreyle anne sütünün kesilmesini önerebilir. Daha sonra tekrar emzirme başlanır.
Sonuç
Yenidoğan sarılığı, anneler için endişe verici görünse de çoğunlukla normal bir süreçtir ve kendiliğinden geçer. Önemli olan bebeğin iyi beslendiğinden emin olmak ve doktor kontrollerini aksatmamaktır. Her sarılık durumunda panik yapmadan, ama dikkati elden bırakmadan hareket etmek en doğru yaklaşımdır.
“Sarılık korkutmasın, takip yeter!”
Yenidoğan bebeklerde, sarılık normal değerleri için ilgili yazImıza göz atabilirsiniz. YENİDOĞAN BEBEKLERDE SARILIK TAKİBİ
